Ukoliko dete ima posebne poteškoće u pisanju, piše veoma sporo, ne uspeva da poštuje linije i ivice, a njegov rukopis je teško čitljiv, to može da znači da je dete disgrafično.
Kao i kod disleksije i drugih SLD-a (specifičnih poremećaja učenja), rana dijagnoza je veoma važna i kod disgrafije jer će na taj način učenik moći da dobije adekvatnu podršku, kako kod kuće, tako i u školi, i da ima na raspolaganju neophodne alate kako bi izbegao zaostajanje u obrazovnim aktivnostima. U ovom članku ćemo pokušati da razumemo šta je disgrafija, koji su njeni simptomi i kako se leči, da bismo dobili detaljniju sliku o ovom stanju koje nije uvek svima poznato.
ŠTA JE DISGRAFIJA
Disgrafija je jedan od specifičnih poremećaja učenja (SLD), odnosno grupe neurorazvojnih poremećaja koji se javljaju tokom razvojnog doba. Kao što samo ime sugeriše, ovaj poremećaj narušava sposobnost pisanja, a osobe sa ovim problemom obično imaju slabo čitljiv i neuredan rukopis. Ukoliko je prisutna u odraslom dobu, može da bude posledica nedijagnostikovane disgrafije u detinjstvu, ili može da bude problem izazvan traumom ili nekom bolešću.
eclipse_images/gettyimages.it
Disgrafija i drugi specifični poremećaji učenja
Pored disgrafije, u specifične poremećaje učenja spadaju i:
- disleksija, ili problemi u čitanju i tumačenju onoga što se čita;
- diskalkulija, poteškoće u razumevanju i radu sa brojevima;
- dizortografija: često se meša sa disgrafijom, a odnosi se na sposobnost prevođenja zvukova verbalnog jezika u abecedna slova. Disgrafija je, s druge strane, povezana sa grafo-motoričkim veštinama.
Prema podacima MI – DGSIS – Službe za upravljanje informacijama i statističkim podacima za period 2018-2019. godine, najviše su se dijagnostikovali poremećaji disleksije, za njima je sledila disortografija, a na poslednjem mestu su bile diskalkulija i disgrafija. U osnovnoj školi, konkretno, učenici sa disgrafijom predstavljaju 1,2% od ukupnog broja.
Treba napomenuti da kod disgrafije, kao i kod drugih SLD poremećaja, osoba ima normalan koeficijent inteligencije. Poremećaj, dakle, nije povezan sa kognitivnim deficitom ili prisustvom patoloških stanja koja bi mogla da ga “opravdaju”.
Osim toga, specifični poremećaji učenja (SLD) mogu da se jave pojedinačno ili može da dođe do tzv. situacije komorbiditeta, sa višestrukim koegzistirajućim poremećajima. Neretko, dakle, disgrafija može da bude povezana sa ADHD-om (deficitom pažnje i hiperaktivnošću).
- izvršno-motoričke sposobnosti;
- vizuelno-prostorne veštine;
- brzinu pokreta;
- koordinaciju ruku i očiju (sposobnost da se pokreti koordinišu na osnovu vizuelnih stimulusa).
Problemi u integraciji izvršno-motoričkih komponenti mogu kod deteta da izazovu niz poteškoća u učenju.
DNY59/gettyimages.it
DISGRAFIJA: KOJI SU NJENI GLAVNI SIMPTOMI?
Disgrafija utiče na sve aspekte procesa pisanja, kao što su čitljivost, pravopis, veličina reči i razmaci. Disgrafično dete može da ispolji probleme vezane za:
- oblikovanje slova;
- praćenje prave linije ili poštovanje margine;
- kontrolisanje instrumenta za pisanje, kao što je olovka;
- pisanje gramatički ispravnih rečenica;
- jasno i razumljivo pisanje;
- pisanje diktata;
- rešavanje pismenih zadataka;
- prepisivanje sa table;
- pisanje slova iste veličine;
- vršenje odgovarajućeg pritiska na papir;
- držanje istog razmaka između reči;
- brzo pisanje.
Prema mišljenju stručnjaka, zbog poremećenih izvršno-motoričkih sposobnosti, disgrafična deca mogu da imaju i:
- poteškoće u samostalnom obavljanju aktivnosti kao što su oblačenje, vezivanje pertli, zakopčavanje dugmadi, otvaranje ili zatvaranje rajsferšlusa, pa im je potrebna pomoć odrasle osobe;
- poteškoće u pravilnom korišćenju pribora za jelo;
- probleme u pravilnom korišćenju školskog pribora, kao što su ranac i pernica.
Alarmi za uzbunu koji signaliziraju na moguću disgrafiju
Kao što ćemo videte u nastavku, dijagnoza disgrafije može da se postavi tek posle drugog razreda, odnosno u periodu kada treba da se završi proces učenja pisanja. Međutim, postoje rani znaci koji mogu da pobude sumnju na rizik od razvoja ovog poremećaja. Posmatrajući motorička ponašanja deteta koje ide u vrtić, u stvari, moguće je uočiti niz korisnih elemenata u ovom smislu, na primer:
- da li postoji pravi balans između razvoja manuelnih veština i opštih motoričkih sposobnosti;
- stepen razvijenosti motoričke koordinacije u aktivnostima kao što su skakanje, penjanje, trčanje, igre loptom;
- sposobnost obavljanja manuenih radnji kao što su izvlačenje i uvlačenje perli, zakopčavanje dugmadi, otvaranje i zatvaranje nečega (na primer tegli i rajsferšlusa), zavrtanje i odvrtanje, itd.
- sposobnost prilagođavanja pritiska šake vrsti predmeta koji se drži.
BrianAJackson/gettyimages.it
KAKO SE POSTAVLJA DIJAGNOZA DISGRAFIJE?
Iz onoga što je do sada rečeno trebalo bi da bude jasno da biti disgrafičan ne znači jednostavno „loše pisati“ u smislu da osoba ima nečitak i neuredan rukopis. Ovaj problem, naime, podrazumeva prisustvo elemenata vezanih za motoriku, upravljanje prostorom, koordinaciju perceptivno-motoričkih funkcija, ključnih za postavljanje dijagnoze ovog tipa.
Postavljanje dijagnoze što je pre moguće je veoma važno, kao i kod svih SLD-a: stoga je moguće primeniti strategije ciljane pomoći, izbegavajući da dete bude označeno kao „bezovoljno“ i nespremno da se potrudi, ili da se problem pripiše različitim uzrocima, kao što su psihološke ili porodične traume.
Dijagnozu, koja može da se postavi tek posle drugog razreda osnovne škole, moraju da postave specijalisti i ona podrazumeva korišćenje specifičnih testova. Test će omogućiti ne samo da se potvrdi stvarno prisustvo disgrafije, već i da se razume način na koji se poremećaj ispoljava kod svakog pojedinca, kako bi se, potom, razvio personalizovani način lečenja.
DISGRAFIJA: KAKO SE LEČI OVO STANJE
Disgrafija zahteva rehabilitacioni tretman prilagođen pojedincu i ima za cilj integraciju i kompenzaciju poteškoća izazvanih poremećajem. Vrsta intervencije varira od slučaja do slučaja i može da uključuje različite aktivnosti, među kojima je i trening za vežbanje motoričkih veština, uključujući funkcije kao što su pamćenje, pažnja i korišćenje jezika. Uopšteno govoreći, potreban je grafomotorički i mišićni trening, a neophodno je raditi na motivaciji deteta, kako bi ono razvilo poverenje u osobu koja sa njim radi. Ništa manje nije važno uključivanje porodice i vannastavnog konteksta kako bi se obezbedila dobra mreža podrške.
Možda će biti potrebno koristiti i neke alate, odabrane i procenjene u skladu sa potrebama deteta, kao što su specifične sveske za disgrafičnu decu, koje imaju obojene linije koje pomažu u usmeravanju pisanja. Kako je objasnilo Ministarstvo prosvete, učenici sa SLD-om, dakle i disgrafični učenici, imaju pravo na Personalizovani didaktički plan (PDP) kojim škola ad hoc definiše pitanje obrazovanja za učenike sa ovom poteškoćom. Ovakvi učenici takođe mogu da iskoriste tzv. dispenzacione mere, koje u slučaju disgrafične dece mogu da rezultiraju, na primer, dužim vremenom za rađenje pismenih zadataka.
Drugi primeri korisnih aktivnosti
Kako se navodi u dvomesečnom izveštaju pedijatara Italije (Uppa), postoji i niz aktivnosti koje treba sprovoditi još od vrtića, a koje mogu da pomognu u sprečavanju razvoja poremećaja kretanja koji može da dovede do disgrafije. Reč je o:
- igrama koje zahtevaju da se zauzmu različiti položaji, ili da se predmeti nose na leđima, stomaku ili ispruženim rukama, sprečavajući ih da padnu;
- igrama koje stimulišu manuelne veštine;
- aktivnostima koje dovode do eksperimentisanja širinom lista papira, sopstvenom snagom (na primer, crtanjem znakova štapom na glinenoj pločici) ili brzinom.
Dakle, kako je objašnjeno, prvi znaci moguće disgrafije mogu da se jave već u 3-4. godini starosti deteta, iako je potrebno još malo sačekati da se postavi zvanična dijagnoza. Ukoliko postoji sumnja da dete možda ima ovu vrstu poremećaja, dobro je da se o tome razgovara sa pedijatrom i vaspitačima kako bi što pre moglo da se proveri prisustvo ili odsustvo SLD-a i blagovremeno interveniše odgovarajućim pristupom.
Izvor: https://blogunisalute.it/disgrafia-sintomi-trattamento/
Izvori:
fatebenefratelli.it
uppa.it
ninds.nih.gov
miur.gov.it
miur.gov.it