Pod izrazom „urođena srčana bolest“ se podrazumeva niz srčanih mana koje su prisutne još od rođenja. Reč je o stanjima koja zahvataju kardiovaskularni sistem, dakle, i srce i velike krvne sudove, i koja, stoga, mogu da utiču na strukturu srčanog mišića i njegovo funkcionisanje. Kao što ćemo videti, urođena srčana oboljenja mogu da imaju različite nivoe težine; štaviše, blaži oblici se možda neće ispoljiti odmah nakon rođenja i mogu da se dijagnostikuju tek rastom. U ovom članku ćemo pokušati da odgovorimo na određena pitanja kako bismo razumeli kako se ove anomalije ispoljavaju, čime su uzrokovane i koje su terapijske metode usvojene za njihovo lečenje.
KOLIKO SU ČESTE UROĐENE BOLESTI SRCA?
Kako se navodi na sajtu Italijanskog društva za neonatologiju (SIN), u Italiji oko jednog od 100 novorođenčadi ima urođenu srčanu bolest. Naime, ovo su najčešće urođene anomalije i predstavljaju 40% svih malformacija koje mogu da se otkriju odmah po rođenju. Prema daljim podacima iz izveštaja Italijanskog društva za neonatologiju, ova stanja imaju stopu mortaliteta od 4% u neonatalnom periodu, odnosno u prvih 28 dana nakon porođaja. U zavisnosti od težine srčanog oboljenja, mogu da se jave različite posledice i može da postoji različit rizik od komplikacija.
KOLIKO SU OZBILJNE UROĐENE BOLESTI SRCA?
Na sreću, kao što smo već napomenuli, nemaju sve srčane mane iste stepene težine, ali mogu da uključuju blage oblike (kao što je mala rupa u srcu) i ozbiljnije oblike.
Blage urođene srčane bolesti mogu spontano da nestanu u prvih nekoliko meseci ili godina života; u nekim slučajevima može da se desi da ostanu asimptomatske do odraslog doba. Štaviše, kako objašnjavaju iz Veronezi fondacije, ukoliko nije reč o ozbiljnim srčanim oboljenjima i u ako nema bilo kakvih simptoma, često se otkriju sasvim slučajno.
Teška srčana oboljenja, s druge strane, zahtevaju medicinski tretman i mogu da zahtevaju hiruršku intervenciju u prvim danima života. Uopšteno govoreći, u ovim slučajevima govorimo o „kritičnim“ urođenim srčanim bolestima.
skynesher/gettyimages.it
NEKI OD PRIMERA UROĐENIH BOLESTI SRCA?
Urođene srčane bolesti obuhvataju veoma širok spektar stanja: mogu da uključuju defekte koji pogađaju samo jedan deo srca, ili složenije probleme sa značajnim anomalijama koje utiču na strukturu srčanog mišića. Neki primeri urođenih srčanih bolesti su:
- defekti atrijalne pregrade: zbog ove anomalije, zid koji razdvaja gornje komore srca (pretkomore) ima rupu koja uzrokuje komunikaciju između njih. Zbog ovog defekta dolazi do mešanja krvi bogate kiseonikom sa krvlju siromašnom kiseonikom, što dovodi do preopterećenja rada srca.
- interventrikularni defekti: u ovom slučaju postoji komunikacija između desne i leve komore (donje komore srca), pri čemu krv prelazi sa leve na desnu stranu, izazivajući pojačani dotok krvi u pluća.
- otvoreni ductus arteriosus-a ili Botalov kanal: ductus arteriosus ili Botalov kanal je mali krvni sud koji povezuje plućnu arteriju sa aortom kod fetusa. Trebalo bi da se zatvori nekoliko sati nakon rođenja: kada se to ne desi – a to je česta situacija kod prevremeno rođenih beba – krv nastavlja da teče u plućnu arteriju.
- Koarktacija aorte: ovo stanje uzrokuje suženje aorte, arterije koja omogućava distribuciju krvi u sve delove organizma.
- Tetralogija Falo (Fallot): ovaj oblik kardiopatije je jedan od onih koji su definisani kao „kompleksni“ jer istovremeno postoje četiri anomalije. Konkretno, u tetralogiji Fallot-a, ventrikularni defekt je povezan sa opstrukcijom dotoka krvi u pluća, što rezultira smanjenjem kiseonika u krvi.
- Transpozicija velikih arterija: u ovom slučaju aorta i plućna arterija imaju obrnuto poreklo. aorta nastaje iz desne komore, a ne iz leve, a plućna arterija iz leve, a ne desne. To je stanje opasno po život jer sprečava odgovarajuću oksigenaciju krvi koja cirkuliše u organizmu.
ŠTA DOVODI DO NASTANKA UROĐENIH BOLESTI SRCA?
Prema mišljenju naučne zajednice, urođene srčane bolesti imaju multifaktorsko poreklo. U njihovom razvoju, zapravo, genetski faktori mogu da igraju značajnu ulogu, zajedno sa drugim aspektima, uključujući izloženost određenim faktorima životne sredine ili zdravstveno stanje majke. Na primer, činjenica da majka boluje od dijabetesa, da je imala rubeolu tokom trudnoće ili da je tokom ovog perioda uzimala određene lekove, smatra se elementima koji mogu da povećaju rizik od nastanka urođenih srčanih oboljenja. U nekim drugim slučajevima, bolest može da se poveže sa hromozomskim anomalijama, kao što je ona koja uzrokuje Daunov sindrom.
U većini slučajeva, međutim, osnovni uzroci ostaju nepoznati.
monkeybusinessimages/gettyimages.it
UROĐENE BOLESTI SRCA: KAKO IH PREPOZNATI KOD DECE?
Neke urođene bolesti srca mogu da se dijagnostikuju već u trudnoći putem fetalnog ehokardiograma. U drugim slučajevima, međutim, srčana bolest može da se otkrije tek nakon rođenja ili kasnije tokom vremena (u detinjstvu ili odraslom dobu), a simptomi su, uopšteno govoreći, manje ili više ozbiljni, u zavisnosti od vrste problema.
Teži oblici se obično javljaju odmah po rođenju ili u prvim mesecima života, sa simptomima kao što su cijanoza (plavičasta promena boje kože, noktiju i sluzokože usled slabe oksigenacije krvi), ubrzano disanje, otežano hranjenje i usporeni rast, na primer.
Kod starije dece, međutim, neki znaci koji mogu da ukažu na urođenu srčanu manu su:
- brzo umaranje tokom fizičke aktivnosti u poređenju sa vršnjacima, uz isti napor i nivo treninga;
- bol u grudima;
- teškoće sa disanjem;
- vrtoglavica i nesvestica.
Ukoliko roditelji primete ovakve znakove, važno je da se obrate pedijatru kako bi se ispitali razlozi. Podsećamo i da će i sam lekar prilikom pregleda deteta moći da uoči eventualne srčane tegobe i eventualno usmeri roditelje na najprikladnije analize i pretrage. U stvari, pedijatar je specijalista za zdravlje i rast tokom detinjstva, tako da je važno da se roditelji oslone na njega kad god imaju nedoumice, pitanja ili im je potreban savet.
UROĐENE BOLESTI SRCA KOD ODRASLIH: KAKO IH PREPOZNATI I NA KOJI NAČIN SE UPRAVLJA OVIM STANJIMA?
Kao što smo već rekli, može da se desi i da urođena srčana bolest ostane neotkrivena do odraslog doba. U ovom slučaju, neki simptomi koji bi mogli da ukažu na postojanje tegoba ove vrste su, na primer, brz fizički zamor, kratak dah, cijanoza, aritmija. Stoga je preporučljivo obratiti se svom lekaru radi kontrole, u prisustvu sličnih simptoma.
Pored situacija u kojima se bolest prvi put pojavljuje u odraslom dobu, moramo da uzmemo u obzir i odrasle kojima je u detinjstvu dijagnostikovana srčana bolest, a koji su kao deca bili podvrgnuti procedurama kao što je hirurška intervencija za ispravljanje malformacije. Zahvaljujući napretku u medicini, stručnjaci objašnjavaju da danas 80-85% dece rođene sa ovim problemima preživi do odraslog doba. Ovi ljudi (definisani akronimom GUCH – Grovn Up Congenital Heart) uopšteno govoreći, zahtevaju praćenje tokom vremena i potreban im je specifični pristup u smislu kliničke nege koji im obezbeđuje pomoć, terapije, preglede i eventualne intervencije potrebne za upravljanje ovim stanjem i lečenje istog tokom godina.
Drazen Zigic/gettyimages.it
KAKO SE POSTAVLJA DIJAGNOZA UROĐENIH BOLESTI SRCA?
Kao što smo videli, u nekim slučajevima bolest može da se dijagnostikuje tokom trudnoće. Međutim, nakon rođenja, među analizama koje mogu da se koriste za otkrivanje ovih problema su, na primer, elektrokardiogram, ehokardiogram, magnetna rezonanca, rendgenski snimak grudnog koša. Ukoliko su potrebna detaljnija ispitivanja, možda će biti neophodno pribeći analizama kao što je kateterizacija srca koja, u poređenju sa prethodnim metodama, predstavlja invazivnu tehniku jer uključuje uvođenje sonde kroz venu ili arteriju. Ovi testovi takođe mogu da se koriste za postavljanje dijagnoze kod odraslih osoba.
Može da se se desi i da tokom pregleda pedijatar primeti šum na srcu kod deteta, ali treba znati da je u većini slučajeva reč o benignom šumu, dakle isti nije povezan sa srčanim anomalijama. Ukoliko lekar ne može da utvrdi da li je u pitanju benigni ili patološki šum (dakle, potencijalno povezan sa urođenom srčanom bolešću), on će propisati pregled lekara specijaliste.
UROĐENE BOLESTI SRCA: KAKO SE LEČE?
Terapijski pristup za urođene srčane bolesti varira od slučaja do slučaja. Postoje situacije u kojima utvrđena anomalija ne utiče na zdravlje i, iz tog razloga, ne zahteva lečenje, ili ima tendenciju da se spontano povuče tokom vremena.
Teške urođene srčane bolesti se, međutim, moraju da se leče. Mogući načini lečenja dece uključuju terapije lekovima, hirurške intervencije ili druge kardiološke procedure. U teškim slučajevima može da bude potrebna i transplantacija srca.
Uopšteno govoreći, nakon operacije pacijent mora da prati propisani farmakološki tretman i nastavi da se podvrgava periodičnim kontrolama koje su, u nekim slučajevima, neophodne čitavog života. I kod odraslih postoji više opcija lečenja koje su dostupne i zavise od brojnih faktora, među kojima su težina srčane bolesti, činjenica da li su već bili podvrgnuti lečenju ili ne, odnosno da li se problem promenio tokom vremena i da li izaziva simptome.
Uopšte uzevši, treba imati na umu da je uvek važno da odemo kod lekara na konsultaciju, ukoliko imamo pitanja u vezi sa sopstvenim zdravljem ili ako osetimo sumnjive znake: lekar će nam dati odgovarajuće odgovore i uputiti nas na najprikladnija rešenja.
Štaviše, da bismo pratili stanje sopstvenog i blagostanja cele porodice, možda bi bilo korisno proceniti određena ad hoc rešenja, na primer, sklapanje polise DDOR Dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja. Reč je o polisi sa odgovarajućim pokrićem, koja omogućava da se, uz doplatke za stomatološke i fizioterapeutske usluge i usluge 24-časovne asistencije, koriste i dodatne usluge preventivnih pregleda i specijalističkih analiza.
Izvori:
humanitas-sanpiox.it
ospedalebambinogesu.it
cdc.gov
sin-neonatologia.it
fondazioneveronesi.it
aosp.bo.it
nhs.uk
paginemediche.it
ospedaleniguarda.it
msdmanuals.com
Izvor: https://blogunisalute.it/cardiopatie-congenite/
Autorka članka Mara Di Anđeli (Mara D’Angeli), 17. april. 2023.